De fietszwerftocht voor zomer 2023 zal een rondrit worden over de hele noordelijke helft van Duitsland.
Die noordlijke helft gaat tot en met midden Duitsland wat dus ook doorkruist wordt.
Er wordt zelfs gereden door Beieren, wat toch echt een Zuid-Duitse deelstaat is. Het gebied rond Aschaffenburg is nu Beiers, maar behoorde vroeger tot het aartsbisdom Mainz in Rheinland-Pfalz.
Volgens het routeplan zou de afstand zo'n 3650 kilometer bedragen. In de praktijk komt daar altijd wat bij voor eetadresjes, campings en points-of-interests. We denken voor de tocht zo'n zes weken nodig te hebben.
Duitsland biedt een grote variatie aan cultuur, culinair genieten, historie, stedenschoon, natuur en landschappen.
Op woensdag 19 juli vertrokken we om van al deze zaken te genieten; vrijdag 25 augustus kwamen we thuis.
De weersomstandigheden varieerden van wisselvallig, maar voor buitenactiviteit bijna altijd aangenaam weer, tot zomers afgewisseld met een stevige onweersbui, of zelfs een keer noodweer in Hessen.
Noord-Duitsland 2023 kunnen we in onze reeks Europese fietszwerftochten bijschrijven als zeer geslaagd.
Als beeldmerk voor deze tocht hebben we de kraanvogel uitgekozen, symbool bij uitstek voor de Noord-Duitse hoogveenmoerassen, velden en merengebieden, waar we ze deze tocht veelvuldig hebben gezien en ... gehoord. Imposante en gracieus luidruchtige vogels.
Treintraject
 |
 |
 |
In de tocht hebben we de Mittellandroute opgenomen die in ons geval van Zittau bij het drielandenpunt in Oost-Duitsland naar het westen loopt. Na enkele dagen Mittellandroute fietsen kwamen wij tot de conclusie dat de overdaad aan steile boshellinkjes misschien een "uitdaging" is voor de mountainbiker, maar voor de bepakte toerfietser totaal ongeschikt omdat "die steigungen nicht moderat und gleichmässig sind". Geen fietser ontmoet!
Vanaf Chemnitz treinen we het traject naar Eisenach, grofweg twee dagetappes fietsen.
De geplande kilometers, vermeerderd met het dagelijks surplus, minus het treintraject brengt het tochttotaal op 3535 kilometer.
Hoofdtrajecten
Haarlem-Lübeck
|
|
Vanuit Haarlem hebben we een traject samengesteld dat achtereenvolgens gebruik maakt van de:
voormalige LF-Flevo
LF-Zuiderzee
LF-Vechtdal tot in Duitsland
Geestroute naar Bremen
Fernradweg Bremen-Hamburg
Elberadweg tot Lauenburg
lokale fietsroutes naar Ratzeburg en Lübeck
Doel van dit traject is de Oostzeekust te bereiken. De trajecten van Radnetz Deutschland maken tevens deel uit van EuroVelo 3 (Pelgrimsroute).
Lübeck-Berlin
Het traject naar Berlijn wordt gerealiseerd met twee lange-afstand-fietsroutes.
Ostseeküsten-Radweg-2
Deel 2 volgt de Oostzeekust in Meckelnburg-Vorpommeren van Lübeck naar Ahlbeck op het eiland Usedom tot de Poolse grens. Ook de Rundweg over Duitslands grootste eiland Rügen is in dit traject opgenomen. De route maakt in Radnetz Deutschland als D2 deel uit van de Ostseeküstenroute en is ook opgenomen in de EuroVelo 10. De route is uitstekend gedocumenteerd in de gelijknamige Bikeline-gids.
Radfernweg Berlin-Usedom
Deze route fietsen we in omgekeerde volgorde, dus van het Oostzee-eiland Usedom naar de metropool Berlijn. De bijbehorende Bikeline-gids dient dus van achter naar voren gebruikt te worden.
Berlin-Niederaula
Voor het traject van Berlijn naar Niederaula benutten we drie fietsroutes.
Europa-Radweg R1
Van deze route gebruiken we het traject van Berlin-Mitte tot de Oder. Er is een uitstekende Bikelinegids.
Oder-Neisse-Radweg
Bij aankomst in Kienitz aan de Oder, gaan we gebruik maken van Oder-Neisse-Radweg. Deze is in de bijbehorende Bikeline-gids van bron naar monding beschreven; wij zullen deze gids dus van achter naar voren moeten gebruiken. We volgen immers de Oder en Neisse stroomopwaarts tot Zittau, vlakbij het drielandenpunt van Duitsland, Polen en Tsjechië. Binnen Radnetz Deutschland is het de D12.
Mittellandroute
De Mittellandroute loopt dwars door Duitsland van west naar oost. Van het westelijke drielandenpunt bij Aachen naar het oostelijke drielandenpunt bij Zittau. Wij zullen de route in omgekeerde volgorde (deels) verrijden; de Bikeline-gids zal dan van achter naar voren gebruikt gaan worden. Bij Radnetz Deutschland is het de D4. De Mittellandroute wordt gevolgd tot Niederaula, waar aansluiting op een andere route volgt.
Niederaula-Haarlem
Dit traject bestaat uit drie routedelen.
Fulda en Sinn
De route door de dalen van de Fulda en de Sinn rijden we op fietskaarten van ADFC (Duitse fietsersbond) in de schaal 1:150.000. Dit traject dat deel uitmaakt van de D9 (Weser-Romantische Strasse) van het Radnetz Deutschland eindigt voor ons in Gemünden am Main.
MainRadweg
Vanaf Gemünden am Main zullen we MainRadweg volgen tot de monding in de Rijn bij Mainz. Ook hiervoor gebruiken we een Bikeline-gids. De MainRadweg is binnen Radnetz Deutschland de D5 (Saar-Mosel-Main) en in EuroVelo deel van de EV4 (Centraal Europa Route).
Rhein-Radweg-3
Deel 3 van de Bikeline-serie over de Rijn beschrijft het traject van Mainz naar Rotterdam. Wij volgen de route tot binnenkomst in Nederland, bij Millingen. De Rhein-route is in Radnetz Deutschland de D8, in EuroVelo zowel de EV15 (de hele Rijnfietsroute) als deels de EV4 (Centraal Europa Route).
Millingen-Haarlem
Dit traject verrijden we op zelf samengestelde kaarten in de schaal 1:100.000. De route volgt diverse bestaande en voormalige LF-routes en wat knooppunten.
Navigatie
Van alle vier hoofdtrajecten is een GPX-bestand beschikbaar in ons navigatie-apparaat, de Montana 700 van Garmin.
Tevens hebben we POI-bestanden gemaakt van aansluitingspunten van routes, campings, horeca, veerdiensten, winkels in buitengebieden, markante dingen, Idworx-dealers, e.d.
Hoogteprofiel
Fotoserie Noord-Duitsland 2023
Grasoogst in de Noordpolder ten oosten van het Muiderslot.
Haas in de weilanden aan de Dijkweg langs het Marker- en IJmeer westelijk van Muiderberg.
Zicht op de vesting Naarden vanaf het oostelijke Vestingpad.
Eeuwenoude botterwerf in de haven van Bunschoten-Spakenburg.
Aalscholvers collectief aan het vissen in het Nijkerkernauw bij de Zeedijk van het Arkemheen (Veluwerandmeren).
Lepelaar in Veluwerandmeer, kilometer westelijk van Strand Nulde.
Stadsmuurwoning; aangebouwd tegen de stadsmuur van Elburg.
Vechtmeander bij de Koepelallee westelijk van Dalfsen.
Inpakken op camping De Koeksebelt in Ommen, het gebruikelijke ochtend ritueel op een grote meerdaagse fietstrektocht.
Uit Z.O.-Drente verdwenen, maar bij Twist-Bult, 500 meter over de Duitse grens, kom je de eerste al tegen; de ja-knikker, geschikt om taaie en stroperige aardolie uit de grond op te pompen.
Bij Haus am See in Haselünne kunnen we genieten van de eerste Frische Pfifferlingen met een Bistro-filet en Bratkartoffeln.
Merrie met veulen in de weide aan rivier de Hase bij Herzlake.
Onderweg veel graanvelden, zoals deze met rogge aan de Dehlthuner Strasse in Ganderkersee, ten westen van Bremen.
Geharnaste ridder voor het oostportaal van het Rathaus Bremen.
Zodra de Mühlenstrasse in Sittensen overgaat in een pad ontwaren we een reebok met hinde in het veld.
Veel van onze fietstrektocht voert door bosgebied, zoals deze weg van Heidenau naar Hollenstedt door het bos van Stellheide.
Over de Neue Elbbrücke in Hamburg.
Een verrassende ervaring: een jonge boerenzwaluw die een half uur lang op de hand verblijft tijdens het bijwerken van het fietslogboek op het terras aan de Bootshaven van Campingplatz Stover Strand in Elbstorf aan de Elbe.
Tegen tienen bereiken we Lauenburg aan de Elbe, waar we bij Von Herzen Café als luxe ontbijt genieten van cappuccino met een Stachelbeer Baiser of Mohn Marzipan.
Brau- und Brennhaus aan de Elbestrasse in de Lauenburg-Altstadt.
Het ruim twee eeuwen oude Niederegger heeft een wereldwijde reputatie voor zijn marsepein producten. Als we Lübeck aandoen nemen we om 9:15 uur bij Café Niederegger een city-ontbijt met cappuccino. In de winkel kopen we wat klassieke én chocolade-marsepein voor onderweg. De klassieke redt het zelfs tot thuis.
Vanaf de Holstenbrücke mooi zicht op de oude pakhuizen aan de Stadttrave, de rivier door de Innenstadt van Lübeck.
Afgeweken van de Ostseeküsten-route strak langs de Lübecker Bucht vinden we om 14:30 uur een geweldig lunchadres in de Steinbecker Hofladen. Bockwurst, Kartoffelsalat en een Weinschorle wit.
Een combine (maaidorser) aan de graanoogst bij Fahrdorf op het kleine Oostzee-eiland Poel.
Strekdammen aan de Ostsee Mecklenburger Bucht bij Wustrow.
Aangekomen op Duitsland grootste Oostzee-eiland Rügen lunchen we in Rambin bij de befaamfde Insel-Brauerei met een Baltic Tripel en een Brot mit Sprotten van de naastgelegen Räucherei.
Leuchtfeuer Arkona, de vuurtoren van Kap Arkona. de meest noordelijke punt van het eiland Rügen.
De 45 meter hoge Kap Arkona op Oostzee-eiland Rügen is een krijtsteenformatie die steil uit zee oprijst.
Op het schiereiland Jasmund van het eiland Rúgen zien wij na vertrek uit Polchow al na 1 km om 7:44 uur onze eerste kraanvogels!
Eenmaal gehoord vergeet je de roep van kraanvogels nooit meer.
In de Dorfladen van Lohme kunnen we ontbijten met broodjes tartaar, worst en gekookt ei en een koffie macchiato.
De weg van Lohme naar Königsstuhl voert door deze hellingbossen van het Nationalpark Jasmund.
In noordelijk en oostelijk Europa komt de bonte kraai veel voor. In Sassnitz zetten we Die Nebelkrähe even op de foto.
Op weg naar de camping van Göhren in de zuidoost punt van Rügen waarschuwt de stoomfluit van "Rasender Roland" bij nadering van kleine overwegen in het bos.
Op de doodstille bosweg tussen Putbus en Garz kruisen jonge hertjes ons pad.
De tientallen kilometers lange kenmerkende Oost-Duitse kasseienwegen van kleine kinderkopjes langs de Greifswalder Bodden / Ostseeküsten zijn opmerkelijk goed te fietsen.
In de Museumshafen aan het Ryck in Greifswald ligt goed onderhouden maritiem erfgoed.
Met regen en stevige tegenwind besluiten we de lange dagetappe te verkorten met 34 km. Met het Elektro Personenfähre steken wij van Karnin op het Oostzee-eiland Usedom Der Strom over naar Kamp op het vaste land.
Onderweg komen we regelmatig marillen tegen, een soort abrikozen, die nu rijp zijn. Bezuiden Pasewalk plukken we er wat; het duurt nog wel even voor we kunnen lunchen.
De Prezlauer Marienkirche, een drieschepige basiliek uit 1235, is een kenmerkend voorbeeld van de z.g. Noord-Duitse baksteengotiek.
Onderweg zien we veel paddestoelen. De omstandigheden zijn dan ook gunstig voor ze: warme grond, een aangename temperatuur en regelmatig neerslag.
In de Bernauer Strasse werd de muur om het Sophienfriedhof op 13 augustus 1961 ineens onderdeel van de Berlijnse Muur.
Om 14:20 uur rijden we door de Brandenburger Tor over "Unter den Linden" het voormalige Oost-Berlijn binnen.
Van de artistieke uitingen op een groot stuk bewaard gebleven Berlijnse Muur aan de Mühlenstrasse is het trabantje misschien wel de beroemdste.
Het onverwachte door omstandigheden tijdelijk gesloten Gasthof op Campingplatz Jägerbude deden ons een pizza-koerier mobiliseren.
Idyllisch plekje aan een dode arm van de Spree op Campingplatz Jägerbude in Erkner, ten zuidoosten van Berlijn.
De zeer landelijke route langs de Oder levert veel waarnemingen van wild op, zoals dit hertebokje bij Genschmar.
Vlak voor we Aurith aan de Oder binnenrijden komt de schaapskudde ons tegemoet.
Dit is een pastou (spreek uit patou, wat zoiets als padre/herder betekent) met welpen. De pastou is een Pyreneese berghond, die opgevoed wordt tussen de schapen, die hij als zijn familie beschouwt en dus moet beschermen. In Duitsland (en Frankrijk) een probaat middel tegen wolven. Ook tegen ons als passanten maakte hij een zeer waakzame blaffende indruk, wat door de oudste welp al was overgenomen.
Vanaf Ratzdorf, waar de samenvloeiing met de Oder is, volgen we de Neisse stroomopwaarts. Wij kijken zuidwaarts; de linkeroever is Pools grondgebied, de rechter Duits.
Als we tegen lunchtijd nog geen eetadresje hebben gevonden, besluiten we even over de grens te kijken. Na WO II werden de Oder en de Neisse de Duits-Poolse grens. Wie in een stad als Guben over de Neisse-brug gaat komt in Gubin (Pools). Bij Ratskeller Tercet genieten we van een heerlijke Wildschweinroulade Altpolnischer Art met Klösse. O jee, prijzen in Złoty's, maar te betalen in €.
Op de route langs de rivieren Oder en Neisse kom je deze Duitse grenspaal steeds tegen.
Lammkotelett Heisse Steine bij Ciao Bella op de Marktplatz van Rothenburg/Oberlausitz.
Pas 's morgens bij vertrek ontdekten we dit bord.
Op het overigens vlakke traject langs de Neisse na Nieder-Neundorf is een onverwacht hellinkje na de bocht van 17% met bepakte fiets een onneembare horde.
Statige gevels van de Johannes Wüsten Strasse in de fraaie stad Görlitz aan de Neisse.
Lunchadres Klosterschenke Sankt-Marienthal bij Ostritz aan de Neisse. Tussen de glazen bier uit eigen brouwerij is de kloosterpoort zichtbaar.
Klosterstift St.Marienthal, met links de Kreuzkapelle, midden de Ehrenhof en rechts het Josephshaus.
Geweldig ontbijten bij het Backhaus op SeeCamping Zittauer Gebirge met Kaffee und Kuchen (Chocolade-amandel en Pflaumen).
Na de zeer heuvelachtige dagetappe vanuit Zittau door het Ertsgebergte krijgen we vanaf deze Elbe-oversteek Heidenau-Birkwitz een heerlijk vlak stuk naar de camping onder Dresden.
Villa Stockhausen, met de Lignerterrassen, vernoemd naar de eigenaar, is het middelste van de drie Elbschlösser in Dresden.
Albertbrücke, de meest oostelijke van de Elbebruggen van Dresden.
Toen de Barokke Katholische Hofkirche kathedraal van het bisdom Dresden werd kreeg deze de naam Kathedrale Sankt Trinitatis.
Trotse spoorwegbeambten wisten ons te melden dat Leipzig het grootste station van Duitsland heeft. We kwamen er terecht, na enkele dagen Mittellandroute fietsen waarin "die steigungen nicht moderat und gleichmässig" waren, leuk voor de mountainbiker, maar niet voor de bepakte toerfietser. We treinen het traject Chemnitz-Eisenach met Leipzig als overstapstation.
Wie dacht in Eisenach van het geheuvel af te zijn komt bedrogen uit. De camping ligt 11 km buiten de stad en de route is eigenlijk onfietsbaar. De volgende ochtend wordt duidelijk waardoor. Terug naar Eisenach komen we drie waarschuwingen voor steile afdalingen tegen, respectievelijk 8%, 10% en 9%. Ineens hebben we er vrede mee dat we gisteren sleurend met de fiets naar boven moesten.
Op 23 mei 1949 werd Duitsland verdeeld in "Ost" en "West". Dit huisje stond bij de grensovergang tussen Herleshausen en Wartha. Bij de "Val van de Muur" in 1990 sprak Willy Brandt: "Jetzt wächst zusammen, was zusammengehört."
Borden zoals deze kom je tegen bij de voormalige scheiding tussen "Ost" en "West", zoals bijvoorbeeld de brug over de Werra tussen Herleshausen (Hessen, "West") en Lauchroden (Thuringen, "Ost").
De Katharinenturm vam de Stiftsruïne Bad Hersfeld, rijksabdij onder Karel de Grote en nu de grootste romaanse kerkruïne van Europa.
Deze ooievaar bij Unter-Wegfurth aan de Fulda staat symbool voor de succesvolle herintroductie van de Ciconia Ciconia in Europa; Niet eerder zagen we er verspreid onderweg zoveel solitair of als paar.
In de berm van het pad bij de monding van de Lutter in de Fulda zagen we de stekelige sleedoorn met rijpe maar wrange pruimen.
Het heftige nachtelijke onweer deed de camping in Schlitz behoorlijk blank staan. Andere fietsers waren verbaasd dat wij het droog hadden gehouden. Teletekst maakte melding van noodweer.
De dagetappe na het noodweer, langs de Fulda en de Sinn, toonde kolkende modderstromen, doorweekte stroomdalen, buiten hun oevers tredende beken, en een bruine Fulda-stroom die bij de monding in Gemünden niet direct mengde met de heldere Main.
Rode bessen langs de Mainoever bij Steinbach; voorbeeld van de rijke decoratie door rijpe vruchten langs onze paden.
De terraswijngaarden van Kallmuth bij Homburg am Main leveren verfijnde en elegante Frankenwijnen van de silvanerdruif, die op de traditionele wijnfles Bocksbeutel gebotteld worden.
Rijpe hopscheuten aan het Leinrittpad langs de Main onderlangs de Busigberg tegenover Laudenbach.
Goed waarneembaar hoogteverschil tussen rivier en sluis door de stuw in de Main bij Klingenberg.
Het voor Aschaffenburg, beeldbepalende in rood Buntsandstein opgetrokken renaissanceslot Johannisbrug was de tweede residentie voor de aartsbisschop van Mainz. Sinds begin 19e eeuw hoort Aschaffenburg bij Beieren.
Theodor-Heuss-Brücke over de Rijn in Mainz.
Rijnoversteek van Oestrrich-Winkel naar Ingelheim betekent ook van deelstaat Hessen naar Rheinland-Pfalz gaan.
Vanaf de veerpont krijg je een mooi zicht op het boven Winkel gelegen Schloss Johannisberg, Duitslands meest prestigieuze wijngoed en wereldvermaard om zijn Rieslings.
Rijpe eivormige blauwe pruimen langs de Rijngeul Sparkenheimer Graben.
Burg Pfalzgrafenstein midden in de Rijn bij Kaub, waar vroeger tol werd geheven van de passerende schepen.
Deze 132 meter hoge rots boven een scherpe bocht in de hier zeer smalle Rijn waardoor een stevige stroming ontstaat die veel schepen deed vergaan gaf voer aan vele verhalen; de schippers zouden zijn afgeleid door de prachtige treurige zang van de nimf Loreley boven op de rots.
Deutsches Eck in Koblenz, waar de Moezel in de Rijn uitmondt.
De aalscholver in de Rijn bij Oberwinter moet na de vissenjacht even met gespreide vleugels in het zonnetje opdrogen. omdat zijn veren water niet goed afstoten. Dat lijkt een nadeel, maar is ook een voordeel; hij kan langer onder water blijven, zonder opwaartse druk van een waterafstotend pak.
Bij Vater Rhein in Stürzelberg is het heerlijk eten met een mooie wijn als de Spätburgunder van de Ahr.
Uitzicht op de Rijn vanaf Camping Strandterrassen in Stürzelberg.
Lunchadres vinden kostte wat tijd, maar toen herinnerden we ons een wit paviljoen aan de Rijn bij Baerl: Rheinblick! De daar geoffreerde Lammrücken mit Pfifferlingen und Bratkartoffelen was overheerlijk en had een zeer decoratieve bordopmaak.
Hoe druk de scheepvaart op de Rijn wel niet is valt tijdens een uurtje lunchen bij Rheinblick eenvoudig waar te nemen.
Tegen lunchtijd rijden we bij Millingen Nederland binnen.
Tableau vivant bij De Raayhof aan de Galgendaalsedijk in de Pannerdense Waard.
Romeinse wachttoren De Spees aan de Rijnbandijk bij De Linie in Opheusden.
Ochtendnevelen boven de Nederrijn bij het veer van Opheusden.
Oversteek van het Amsterdam-Rijnkanaal bij Breukelen; dan vanaf Ter Aa het laatste traject over Mijdrecht en Hoofddorp naar huis.