Haarlem is een van de oudste steden in Nederland. Het bezit een monumentale binnenstad, een rijk gevarieerd winkelbestand en sportieve, culturele en toeristische activiteiten.
Haarlem is een prettige stad om te wonen of te verblijven.
Het is een Hollandse stad bij uitstek, maar bovenal is het ónze stad.
Stadsrecht
Algemeen wordt de definitie stad gebaseerd op het verkrijgen van stadsrechten.
In dat geval is Haarlem met zijn door de Hollandse graaf Willem II in 1245 verleende stadsrecht bijna de oudste stad in Nederland. Alleen Dordrecht ontving zijn stadsrecht eerder, in 1220 van graaf Willem I.
Stadsrecht betekende eigen Haarlemse regels, recht en belastingen. Voor de inwoners "maakte stadslucht vrij"; men was niet langer onderhorig aan een landheer, maar kon in gildes zelfstandig een beroep uitoefenen. Hierdoor was Haarlem op het eind van de Middeleeuwen een belangrijke stad geworden.
Romeinen
Nu zullen bijvoorbeeld steden als Nijmegen of Maastricht bogen op hun Romeinse oorsprong vanwege versterkte forten bij een rivieroversteek of mede daardoor garnizoensstad. Maar ook in de Haarlemse regio is duidelijk Romeinse aanwezigheid aangetroffen. En dat is opmerkelijk, want de Limes, zoals de noordgrens van het Romeinse Rijk werd genoemd werd gevormd door de noordoevers van de twee belangrijkste Europese rivieren Rijn en Donau. Het is van belang te weten dat de monding van de Rijn in Romeinse tijd beduidend noordelijker lag dan in onze tijd; de Rijn stroomde bijvoorbeeld door Leiden en mondde in Katwijk uit in de Noordzee.
Als meest vooruitgeschoven posten, zelfs benoorden die Romeinse Limes, ontstonden op de strategische plek waar Holland op zijn smalst was, daar waar het IJ tot aan de strandwal klotste, vestigingen. De meest noordelijke Romeinse vestiging was het Castellum Flevum, een havenfort op de zuidoever van het Oer-IJ bij Velsen. De resten werden gevonden bij opgravingen tijdens de bouw van de Wijkertunnel onder het Noordzeekanaal.
Haarloheim
Op diezelfde strandwal bij de rivier Het Spaarne ontstond de nederzetting Haarlem. Archeologisch onderzoek toonde aan dat reeds 1500 jaar voor onze jaartelling deze plek bewoond werd. De naam Haarlem zou een verbastering zijn van Haarloheim, wat zoiets betekent als woonplaats (heim) op hoge zandgrond (haar) in het bos (lo).
Vanaf het stadsrecht groeide Haarlem uit tot één van de belangrijkste steden van Holland.
Het Haarlems beleg
Tijdens de Tachtigjarige oorlog verzette Haarlem zich hevig tegen de Spaanse overheersing. De stad werd daarop belegerd door de Spanjaarden onder leiding van Don Frederik Alva. De stad verdedigt zich onder leding van Wigbolt Ripperda met een klein garnizoen van 4000 man en een groep vastberaden burgers onder wie Kenau Simonsdochter Hasselaer zeven maanden lang tegen een Spaanse overmacht. De Spanjaarden verliezen in die zeven maanden 12.000 soldaten!
Op 12 juli 1573 gaf de uitgeputte Haarlemse bevolking zich over, wordt Haarlem door een gefrustreerde Spaanse furie geplunderd en 700 Haarlemse verdedigers onthoofd, opgehangen of in het Spaarne verdronken. Deze traumatische gebeurtenis staat bekend als de Val van Haarlem.
Door het brute optreden van de Spanjaarden in Haarlem is het wel de laatste keer dat een Hollandse stad zich zal overgeven, tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Daarna begint bij de Alkmaarse bezetting de Victorie.
Gouden Eeuw
Tijdens deze oorlog groeiden de Noordelijke (Calvinistische) en Zuidelijke (Katholieke) Nederlanden uiteen. Om zowel vrije uitoefening van geloof als economische motieven ontstond een migratiegolf, waardoor zo'n 10 procent van de Vlaamse bevolking in de Noordelijke Nederlanden geraakte en onder andere in Haarlem domicilie vond. Haarlem wordt ook wel de meest Vlaamse stad in Holland genoemd. De schilder Frans Hals is onze grootste Vlaming.
In 1588 ontstond de noordelijke Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden die zich o.a. door maritieme expansie ontwikkelde tot een wereldmacht. De 17e eeuw wordt beschouwd als de Gouden Eeuw voor die Republiek op economisch, wetenschappelijk en cultureel gebied.
In de Gouden Eeuw was Haarlem een geliefde woon- en verblijfplaats voor de elite, waarvan heden ten dage de buitenplaatsen en culturele erfenis in musea als Frans Halsmuseum en Teylers Museum nog volop kunnen getuigen.
Monumentaal centrum
Met zijn monumentale binnenstad is Haarlem een van de rijkste monumentensteden van Nederland. Verwonderlijk is dat niet als men beseft dat vierduizend jaar geleden de eerste mensen zich hier al vestigden. De Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed telt liefst 1145 monumenten in Haarlem; daar bovenop bestaat er ook nog een lijst met 1238 gemeentelijke monumenten.
Alleen al op de Grote Markt treft men het stadhuis met als oudste ridderzaal van Nederland de Gravenzaal, de Grote of Sint Bavokerk, de Vleeshal, de vishal, de Hoofdwacht en het standbeeld van Laurensz Coster.
En op slechts enkele passen vanaf dit plein treft men aan het Spaarne het Teylers Museum, de Waag, de tweelinggevels van de oude en de nieuwe Olifant, het stadspaleis Hodshon Huis en rijen historische gevels. En dan hebben we nog niet eens de vierkante kilometer verlaten.
Stadsrand en buiten de stad
Verderop in het centrum zijn te vinden het Frans Halsmuseum, de Haarlemmerhout met zijn buitenplaatsen, het paviljoen Welgelegen, waar Lodewijk Napoleon resideerde, het enige Nederlandse station in Jugenstilstijl van Margadant en de vele Haarlemse hofjes.
Buiten het centrum gelegen zijn de Kathedrale Basiliek Sint Bavo, Huis ter Cleeff, Huis te Zaanen en de enig overgebleven stadspoort de Amsterdamse Poort.
Buiten de stad in de regio Zuid-Kennemerland bevinden zich de landgoederen uit de Gouden Eeuw en later tijden. Tussen Heemstede en Bennebroek in het zuiden en Velsen in het noorden zijn op de binnenduinrand landgoederen als Huis te Manpad, Groenendaal, Leyduin, Woestduin, Elswout, Duinlust, Koningshof, Duinenkruidberg, Waterland en Beekesteijn aangelegd.
Van nog vroeger dateert de ruïne van Brederode, resten van het uit de tweede helft van de 13e eeuw stammende Kasteel Brederode in Santpoort.
Een aantal onderwerpen zijn in ontwikkeling en worden nog toegevoegd!